-
1 эре акчалар
кру́пные де́ньги -
2 борынгы
прил.1)а) стари́нный, ста́рый, дре́вний, старода́вний; иско́нный, изве́чный, было́й, доистори́ческийборынгы тарих, борынгы заман тарихы — дре́вняя исто́рия
борынгы акчалар — дре́вние моне́ты
борынгы гадәт (йола) — ста́рая тради́ция; стари́нный обря́д (обы́чай, пережи́ток)
борынгы заманнардан бирле — со старода́вних времён
борынгы нәсел — стари́нный род
б) в знач. сущ.; мн. борынгылар дре́вниеборынгылар культурасы (сәнгате) — культу́ра (иску́сство) дре́вних
2) было́й, пре́жнийборынгы заманнарда — в пре́жние времена́
•- борынгы буыннар
- борынгы тел
- борынгы телләр
- борынгы татар теле
- борынгы татар әдәбияты
- борынгының борынгысы
- борынгыны искә төшерү -
3 бөгәрләнү
страд.1) возвр. мя́ться/измя́ться, смя́ться, помя́ться, ско́мкатьсякәгазь бөгәрләнгән — бумага измя́лась
киемнәр бөгәрләнгән — оде́жда помя́лась
2) свёртываться/сверну́ться, сжима́ться/сжа́ться ( в комок); свива́ться/сви́ться ( о змее) || свёртывание; свива́ниемәче йомгак кебек бөгәрләнде — ко́шка сверну́лась клубко́м
3) скрю́чиваться/скрю́читься; ско́рчитьсяэч авыртудан бөгәрләнү — скрю́читься от бо́ли в животе́
4) в знач. прил. бөгәрләнгән мя́тый, измя́тый, смя́тый, помя́тый, ско́мканный, жёваныйбөгәрләнгән акчалар — ско́мканные де́ньги
бөгәрләнгән күлмәк — помя́тое пла́тье
бөгәрләнгән яулык — смя́тый плато́к
5) страд. от бөгәрләү мя́ться; свёртываться, съёживаться -
4 исәпләнү
неперех.1) счита́ться, исчисля́ться, насчи́тываться, быть исчи́сленным, быть подсчи́таннымзаводта йөзләрчә ударник исәпләнә — на заво́де насчи́тывается со́тни уда́рников
икмәк запасы миллионнарча тонналар белән исәпләнә — запа́сы хле́ба исчисля́ются миллио́нами тонн
а) чи́слиться, зна́читься, счита́тьсяул инженер булып исәпләнә — он зна́чится инжене́ром
исемлектә илле кеше исәпләнә — по спи́ску чи́слится пятьдеся́т челове́к
б) счита́ться, слыть, почита́ться как; име́ть репута́цию кого-л.ул тәҗрибәле очучы булып исәпләнә — он слывёт о́пытным лётчиком
в) в сочет. с некоторыми прилагательными имеет значение приходи́ться, доводи́тьсятуганым тиешле исәпләнә — он мне дово́дится ро́дственником
баҗай тиешле исәпләнә — он мне прихо́дится свояко́м
3) засчи́тываться/заче́сться; быть засчи́таннымбу акчалар бурычны түләүгә исәпләнсен — пусть э́ти де́ньги зачту́тся в счёт упла́ты долго́в
4) (кемгә исәпләнү, нәрсәгә исәпләнү) рассчита́ть; годи́ться на что, быть го́дным, подходи́ть к чему-л.китап балаларга (дип) исәпләнгән — кни́га рассчи́тана на дете́й
-
5 йөз сумлык
1) сторублёвыййөз сумлык кәгазь акчалар — сторублёвые бума́жные де́ньги
йөз сумлык облигация — сторублёвая облига́ция
2) в знач. сущ.; см. йөзлек -
6 коелу
возвр.-страд. от кою I1) возвр. рассыпа́ться/рассы́паться, посы́паться, высыпа́ться/вы́сыпаться, сы́паться, осыпа́ться, обсыпа́ться/обсы́паться (о многих мелких предметах или о чём-л. сыпучем) || рассыпа́ние, осыпа́ниекесәдән вак акчалар коелды — из карма́на посы́пались моне́ты
муенса идәнгә коелды — бу́сы рассы́пались по́ полу
капчык тишегеннән ярма коела — из проре́хи мешка́ сы́плется крупа́
агач ботакларыннан кар коелу — осыпа́ние сне́га с ветве́й дере́вьев
2)а) сы́паться, осыпа́ться, обсыпа́ться (о листьях, лепестках, цветках, зерне) || осыпа́ние, обсыпа́ниеалма чәчәкләре коела башлады — цветы́ я́блони на́чали осыпа́ться
б) па́дать, опада́ть/опа́сть, спада́ть/спасть (о листьях, лепестках, цветах, плодах) || паде́ние, опада́ние (листьев, хвои)яфраклар коела — ли́стья опада́ют
коелган алмалар — опа́вшие я́блоки; я́блоки-па́далицы
3) па́дать, выпада́ть, лезть, вылеза́ть/вы́лезти, облеза́ть/обле́зть (о волосах, шерсти, перьях); выпада́ть/вы́пасть ( о зубах); облеза́ть/обле́зть (о краске, перьях) || паде́ние; выпаде́ние, облеза́ниейоны бик еш коелса да, бүренең холкы үзгәрми — (посл.) хоть и ча́сто вылеза́ет (облеза́ет) шерсть у во́лка, но пова́дки его́ не меня́ются
4) прям.; перен. ли́ться, течь, пролива́ться/проли́ться (о запахе, свете, тепле, голосе и т. п.)күздән яшь коела — из глаз теку́т слёзы
күпме кан коелды — ско́лько кро́ви лило́сь (пролило́сь)
зәңгәр күктән кояш нурлары коела — с голубо́го не́ба лью́тся лучи́ со́лнца
5) перен.; разг. выва́ливаться/вы́валиться (откуда-л.)вагоннан юлчылар коелды — из ваго́на вы́валились пассажи́ры
6) страд. сы́паться, обсыпа́ться, осыпа́ться (ветром - о листьях, цветах и т. п.)7) спец. изготовля́ться литьём, отли́вкой; отлива́ться; выплавля́ться, быть вы́плавленнымйөз мең тонна чуен коелган — вы́плавлено сто ты́сяч тонн чугуна́
алюминнан коелу — отлива́ться из алюми́ния
бронзадан коелган һәйкәл — па́мятник, отли́тый из бро́нзы
•- коелган өлеш
- коелып бетү
- коелып калу
- коелып китү
- коелып төшү••коелып иңү — см. коелып төшү 4)-6)
-
7 коллекцияләштерү
перех.коллекциони́ровать || коллекциони́рованиеиске акчалар колле́кцияләштерү — коллекциони́ровать стари́нные моне́ты
-
8 металл
1. сущ.1) мета́лл || металли́ческийтөсле металллар — цветны́е мета́ллы
затлы металл — благоро́дный мета́лл
тиз эрүчән металл — легкопла́вкий мета́лл
сирәк металл — ре́дкий мета́лл
металл яңгыравы — металли́ческий звон
металл тәме — металли́ческий при́вкус
металл йөгертү — покры́ть мета́ллом, металлизи́ровать
металл кисү станогы — металлоре́жущий стано́к
металл эшкәртү — металлообрабо́тка
металл эретү заводы — металлоплави́льный заво́д
2. прил.металл прокаты — металлопрока́т
металли́ческийметалл эшләнмәләр — металли́ческие изде́лия
металл конструкция — металли́ческая констру́кция
- металл белемеметалл акчалар — металли́ческие де́ньги
- металл касмагы -
9 нумизматика
сущ.нумизма́тика || нумизмати́ческийборынгы акчалар музейның нумизма́тика бүлегендә саклана — стари́нные моне́ты храня́тся в нумизмати́ческом отде́ле музе́я
-
10 чәчелү
1) страд. от чәчү се́яться, высева́ться, засева́тьсяарыш вакытында чәчелде — рожь се́ялась во́время
чүп үләне үзеннән-үзе чәчелеп үскән — сорня́к проро́с самосе́вом
2)а) рассыпа́ться/рассы́патьсяәрҗә эчендәге алмалар чәчелде — из я́щика рассы́пались я́блоки
янчыгыннан акчалар чәчелде — из кошелька́ рассы́пались моне́ты
б) рассе́иваться/рассе́яться, разлива́ться/разли́ться || рассе́яние, излуче́ние; см. тж. сибелү; таралу; коелуяктылык чәчелү — светорассе́яние
кояш нурлары чәчелде — разлили́сь лучи́ со́лнца
3) разлета́ться/разлете́тьсялистовкалар җиргә чәчелде — листо́вки разлете́лись по земле́
кәгазьләр идәнгә чәчелде — бума́ги разлете́лись по́ полу
5) распространя́ться/распространи́ться; см. тж. таралуданы еракка чәчелде — его́ сла́ва далеко́ распространи́лась
6) перен. находи́ться, располага́ться/расположи́ться места́ми то там, то сям; вкра́пливатьсятал-тирәкләр арасында анда-санда балан куаклары чәчелгән — среди́ за́рослей тальника́ то там, то сям вкра́плены кусты́ кали́ны
7) разбры́згиваться/разбры́згаться; бры́згаться, бры́згатьавызыннан төкерекләре чәчелә — изо рта́ бры́зжет слюна́
чиләктәге сулары чәчелә — из ведра́ разбры́згивается вода́
•- чәчелеп калу -
11 эре
1. прил.1) в разн. знач. кру́пный, большо́йэре җимешләр — кру́пные плоды́
эре тоз — кру́пная соль
эре яңгыр тамчысы — кру́пные ка́пли дождя́
эре хәрефләр белән язу — написа́ть кру́пными (больши́ми) бу́квами
эре колхоз-совхозлар — кру́пные колхо́зы-совхо́зы
эре адымнар белән — кру́пными (больши́ми) шага́ми
эре терлек — кру́пный скот
эре нәсел — кру́пная поро́да
2) в сложн. сл. в сочет. со сл. на -лы крупно-, с кру́пным...эре габаритлы — крупногабари́тный
эре җимешле — крупнопло́дный, с кру́пными плода́ми
эре панельле йорт — крупнопане́льный дом
3) перен.; разг. высокоме́рный, спеси́вый, гордели́вый, зано́счивыйэре кеше — гордели́вый челове́к
2. нареч.эре кыяфәт — высокоме́рный (зано́счивый) вид
1) кру́пнободай эре тарттырылган — пшени́ца смо́лота кру́пно
2) перен. высокоме́рно, надме́нно, зано́счивоэре сөйләшү — разгова́ривать надме́нно (зано́счиво)
үзен эре тота — ведёт себя́ высокоме́рно (надме́нно)
•- эре башаклы
- эре бөртекле
- эре гәүдәле
- эре иләк
- эре калибрлы
- эре ком
- эре масштаблы
- эре тешле
- эре тешле игәү
- эре генә
- эре кылану
- эре кыяфәт белән
- эре сөякле
- эредән кубу
- эредән җибәрү -
12 эреләнү
возвр. от эреләү1) укрупня́ться/укрупни́ться, станови́ться/стать кру́пнымхуҗалык эреләнде — хозя́йство ста́ло кру́пным
урман эреләнә — лес укрупня́ется
2) перен.; разг. кичи́ться, чва́ниться, ва́жничать, зазнава́ться/зазна́ться, мнить о себе́, задира́ть нос || ва́жничаньесөйләшми, эреләнә — не разгова́ривает, кичи́тся
эреләндең, тирә-якны күрми башладың — зазна́лся, переста́л замеча́ть окружа́ющих
эреләнмә, вакланырсың вак акчалар шикелле — ( песня) не ва́жничай, размельчи́шься как разме́нная моне́та
3) в знач. нареч.; перен.эреләнеп — высокоме́рно, зано́счиво
эреләнеп җавап бирү — отве́тить высокоме́рно
•- эреләнә башлау
- эреләнеп йөрү
- эреләнеп китү••эреләнеп кенә — высокоме́рно, кичли́во, го́рдо, надме́нно, свысока́
-
13 юлланма
1. сущ.; прост.командиро́вка2. прил.командиро́вочныйюлланма акчалар — командиро́вочные де́ньги
юлланма таныклык — командиро́вочное удостовере́ние
-
14 калдырак
1. грохочущий, гремящий; громко шуршащий;калдырак акчалар шуршащие деньги;2. грохот;арабанын калдырагы грохот телеги;3. перен. панцирь;калдырагын салынып, калдай чыга урушту фольк. надев свой панцирь, калдай (см. калдай I) вышел и сразился.
См. также в других словарях:
банк — 1. Түләү, бурычка бирү һәм акча туплау яки акча бүлү эшләрендә арадашлык итеп, саф акчаны үзәкләштерелгән әйләнешкә кертә тор. оешма 2. Отышлы кәрт уенында конга куелган акчалар суммасы 3. күч. Отышлы кәрт уенынының бер төре, шуның бер уйналышы … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
бона — тар. Гадәттә аерым урыннарда вакытлыча чыгарылган һәртөрле кәгазь акчалар … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
касса — 1. Акчалар һәм кыйммәтле кәгазьләр саклана торган шкаф, тартма, шкатулка һ. б. 2. Акчалы операцияләр (алу бирү, билет сату) алып барыла торган бүлекчә. Шуның эш бүлмәсе яки эш өстәле, эш тәрәзәсе 3. Төрле кредит оешмалары саклык кассасы 4.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
кредит — I. (басым 1 иҗектә). Исәп хисап кенәгәсенең чыгымнар языла торган ягы; киресе – дебет. II. КРЕДИТ – (басым 2 иҗектә). 1. Өлешләп түләү шарты белән билгеле бер срокка товар сату яки акча һәм матди кыйммәтләрне процент алу исәбенә бурычка биреп… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
түгем-чәчем — 1. Түгенде чәченде – Түгелеп, чәчелеп беткән нәрсәләр 2. иск. Кеше үлгәч садакага өләшенә торган нәрсәләр, акчалар … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
унарлык — 1. Ун сум бәясендәге (гадәттә кәгазь) акча. с. Ун сум бәясендәге унлык акчалар 2. Ун очколы уен картасы … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
унлык — 1. Ун сум бәясендәге (гадәттә кәгазь) акча. с. Ун сум бәясендәге унлык акчалар 2. Ун очколы уен картасы … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
урнаш — диал. Яшьләрнең аулак өйгә үзара салышып акча яки ашамлыклар алып килүе; шулай җыелган акчалар һәм ашамлыклар. УРНАШ КИЧӘ – Кыш һәм көз көннәрендә авыл яшьләренең берәр өйдә бергә җыелып, үзләре белән алып килгән ашамлыкларны пешереп ашап һәм… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
хәзинә — Милек, үз кулындагы мөлкәт, дәүләт. Байлык, мөлкәт 2. Кыйммәтле әйберләр, акчалар. Җир, урман, диңгез һ. б. ш. табигый байлык 3. Культура байлыклары, рухи байлыклар. Акыл, йөрәк, хис һ. б. ш. тур … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
хәситә — этн. Хатын кызларның алтын көмеш акчалар, ука һәм кыйммәтле ташлар белән бизәлгән, күлмәк өстеннән күкрәккә киеп куела торган бизәнү әйбере … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
эмиссия — I. Кыйммәтле кәгазьләр, кәгазь акчалар чыгару инфляцион э. . II. ЭМИССИЯ – Каты яки сыек матдәләрнең вакуумга яки газсыман тирәлеккә электроннар, ионнар бүлеп чыгаруы … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге